Da li se budi ekološka svest u Srbiji? Država sprovodi zakone, evo ko može obavljati delatnosti u vezi sa supstancama koje oštećuju ozonski omotač

U proteklih nekoliko godina tema zagađenosti vazduha je postala jedna od gorućih u našem društvu, ali i u svetu. Svedoci smo brojnih protesta i okupljanja ekoloških udruženja i grupa ljudi koji imaju svest o tome koliko je važno sačuvati ovo malo čiste prirode koliko nam je ostalo.

Čini se da je to nateralo državu da se zamisli nad ovim problemom, pa je tako započeta je primena određenih propisa iz zaštite vazduha i zaštite životne sredine koji proizilaze iz sledećih zakonskih akata i uredbi:

• Zakon o zaštiti vazduha (Službeni glasnik RS, br. 36/2009, 10/2013 i 26/2021),

• Uredba o postupanju sa supstancama koje oštećuju ozonski omotač (Službeni glasnik RS, br. 114/2013, 23/2018, 44/2018 i 95/2018 ),

• Uredba o postupanju sa fluorovanim gasovima sa efektom staklene bašte (Službeni glasnik RS, br. 120/2013 i 44/2018),
• Uredba o sertifikaciji lica koja obavljaju određene delatnosti u vezi sa supstancama koje oštećuju ozonski omotač i određenim fluorovanim gasovima sa efektom staklene bašte („Službeni glasnik RS“, broj 24/16).

Naime, iako su navedeni zakonski akti i uredbe usvojeni još 2016. odnosno 2018. godine, preduslov za početak primene određenih propisa bila je obuka i sertifikacija lica koja obavljaju određene delatnosti u vezi sa supstancama koje oštećuju ozonski omotač i fluorovanim gasovima sa efektom staklene bašte.

Zahvaljujući donaciji Organizacije Ujedinjenih nacija za industrijski razvoj - UNIDO, određen broj polaznika, odnosno 200 servisera rashladnih uređaja sa teritorije Republike Srbije, završilo je trodnevni program obuke koji propisuje Uredba o sertifikaciji lica koja obavljaju određene delatnosti sa supstancama koje oštećuju ozonski omotač i fluorovanim gasovima sa efektom staklene bašte – kaže Srdjan, vlasnik servisa rashladnih uredjaja Polaris.

Obuka servisera je vršena u ustanovama akreditovanim od strane Ministarstva zaštite životne sredine, odnosno trening centrima pri srednjim tehničkim školama u Beogradu, Novom Sadu i Kragujevcu.

Nakon uspešno završene obuke, kandidati su polagali stručni ispit ispred tročlanih komisija koje su činili predstavnici tehničkih škola u kojima je vršena  obuka, predstavnici strukovne organizacije mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara, kao i predstavnici Ministarstva zaštite životne sredine.

Stručni ispit se sastojao iz dva dela - teorijskog testa, koji je podrazumevao određen broj teorijskih pitanja, kao i praktičnog testa, gde su kandidati izvršavali odgovarajuće zadatke sa prikladnim materijalima, alatima i opremom. Kandidatima koji su uspešno položili stručni ispit uručena je potvrda o položenom stručnom ispitu.

-Ministarstvo zaštite životne sredine je započelo izdavanje sertifikata licima koja ispunjavaju sve neophodne uslove iz navedene uredbe, a na osnovu pisanog zahteva. Spisak neophodne dokumentacije objavljen je na zvaničnom sajtu Ministarstva. Sertifikat koji Ministarstvo izdaje je u obliku rešenja i nosi naziv Sertifikat A kategorija I, a koji potvrđuje da lice koje poseduje sertifikat ispunjava uslove za obavljanje delatnosti instalacije, održavanja i servisiranja i provere curenja rashladne i klimatizacione opreme i toplotnih pumpi svih tipova i kapaciteta, koji sadrže ili se oslanjaju na supstance koje oštećuju ozonski omotač ili fluorovane gasove sa efektom staklene bašte, sakupljanja supstanci koje oštećuju ozonski omotač i fluorovanih gasova sa efektom staklene bašte iz cilindara i opreme i odlaganja te opreme - kaže on.

Važno je napomenuti da je nosilac Sertifikata A kategorije I isključivo lice koje je uspešno položilo stručni ispit, a ne kompanija u kojoj je to lice zaposleno. Shodno tome, Ministarstvo zaštite životne sredine je propisalo obavezu registrovanja pravnog lica, odnosno izdavanje Dozvole za rad servisa za supstancama koje oštećuju ozonski omotač i/ili fluorovanim gasovima sa efektom staklene bašte.

Takođe, na zvaničnom sajtu Ministarstva postoji i spisak neophodne dokumentacije koju je potrebno dostaviti uz zahtev za izdavanje ove dozvole. Jedan od tih dokumenata je upravo Sertifikat A kategorije I, odnosno uslov za dobijanje dozvole za rad servisa jeste da pravno lice ima bar jednog zaposlenog koji je sertifikovan od strane Ministarstva.

Primena propisa iz navedenih Uredbi obavezuje sve privredne subjekte, koji u svom tehnološkom procesu ili radu koriste rashladne ili klimatizacione uređaje, na izvršavanje određenih radnji, odnosno provere ispuštanja kontrolisanih supstanci iz rashladnih uređaja, vođenje evidencije i redovno izveštavanje nadležnog Ministarstva o preduzetim radnjama.

Zakonska regulativa se sprovodi i prati od strane Ministarstva zaštite životne sredine.

-Prema obavezama iz navedenih Uredbi, Operater stacionarne rashladne i klimatizacione opreme i toplotnih pumpi, koji sadrže kontrolisane supstance, obezbeđuje da proveru curenja sprovodi kvalifikovano lice koje poseduje odgovarajući sertifikat, a zaposleno je kod Operatera ili kod pravnog lica ili preduzetnika koje poseduje dozvolu Ministarstva zaštite životne sredine. Operater opreme ili sistema  je svako pravno lice ili preduzetnik koji radi na tehničkom funkcionisanju opreme ili sistema. Ako nije moguće identifikovati operatera opreme ili sistema, za obaveze operatera definisane ovom uredbom odgovoran je vlasnik opreme ili sistema – objašnjava Srdjan.

Provera ispuštanja fluorovanih gasova sa efektom staklene bašte sprovodi se za stacionarnu rashladnu i klimatizacionu opremu, toplotne pumpe i sisteme za zaštitu od požara koji sadrže:

1)  3 ili više kilograma fluorovanih gasova sa efektom staklene bašte, najmanje jednom u 12 meseci,

2)  30 ili više kilograma fluorovanih gasova sa efektom staklene bašte, najmanje jednom u 6 meseci,

3)  300 ili više kilograma fluorovanih gasova sa efektom staklene bašte, najmanje jednom u 3 meseca.

Za posledice nepoštovanja navedenih propisa Zakon o zaštiti vazduha predviđa i kaznene odredbe.

- Na kraju, čak i bez detaljnog tumačenja novih propisa, postoji jedan prost i vrlo jasan primer koji najbolje opisuje važnost svega navedenog, a u vezi toga koliki uticaj imaju fluorovani gasovi sa efektom staklene bašte na globalno zagrevanje. Naime, curenje samo jednog kilograma freona R404a iz nekog uređaja emituje potencijal globalnog zagrevanja koliko i jedan automobil srednje klase sa dizel motorom za pređenih 33.000km!! – upozorava on.

Photo by Pixabay: https://www.pexels.com/photo/eye-of-the-storm-image-from-outer-space-71116/